Wim Sonneveld

Wim Sonneveld is overleden op 8 maart 1974 te Amsterdam op 56-jarige leeftijd. In augustus van datzelfde jaar zou ik 3 jaar worden, dus.....ik kan niet bepaald zeggen dat ik Wim Sonneveld ooit bewust heb meegemaakt. Wat ik van Wim Sonneveld ken, ken ik dus louter door muziek, tv-beelden en boeken.

Samen met Wim Kan en Toon Hermans vormde Wim Sonneveld De Grote Drie - de legendarische Grote Drie van het Nederlandse na-oorlogse cabaret, volgens de informatie die over Wim Sonneveld beschikbaar is. Maar....om Wim Sonneveld louter "cabaretier" te noemen, daarmee vind ik eigenlijk dat we deze man te kort doen, omdat hij veel meer deed dan alleen "grappen en grollen" vertellen. Naast dat de man ook acteerde in enkele films en tv-series ("Ja Zuster, Nee Zuster" bijvoorbeeld), was hij ook een geweldige zanger!

Wim Sonneveld had "iets", dat ik nog maar heel zelden bij andere artiesten tegenkom: het vermogen om zowel mensen te laten bulderen van het lachen als mensen diep te ontroeren. Ik durf niet zomaar mensen met elkaar te vergelijken, omdat iedere artiest uniek is, maar...hetzelfde gevoel heb ik bij mensen als André van Duin, wijlen Jos Brink, Paul de Leeuw en zelfs iemand als Tineke Schouten.

André van Duin heeft "de lach aan zijn kont hangen", zoals ze dat noemen. Zodra hij binnenkomt beginnen mensen al te lachen, ookal heeft hij nog geen woord gezegd. Er wordt, nog steeds, door veel mensen (volledig onterecht!) een beetje "denegerend" gedaan over André van Duin. De grappen zouden "te flauw" zijn, te "volks" en ga zo maar door. Toch heeft de man altijd uitverkochte zalen. Vooral de periode met Corrie van Gorp en Frans van Dusschoten zijn in mijn ogen nog steeds hilarisch en geweldig!
Toch heeft ook André van Duin het vermogen mensen te ontroeren. Het nummer "Mijn allergrootste fan" dat speciaal geschreven is voor (en opgedragen aan) zijn vader, is daar een goed voorbeeld van.



Ook iemand als Paul de Leeuw is een heel goed voorbeeld van een multitalent die mensen laat bulderen van het lachen, maar is er aan de andere kant dan ook weer met dat "ontroerende gebaar" als hij een bepaalde wens vervult in zijn tv-programma, als hij een mooi nummer zingt ("'k Heb je lief" is een fantastisch voorbeeld van een prachtig nummer dat veel mensen ontroert, gezien de reacties die Paul vaak op dit nummer krijgt), of wanneer hij een lied opdraagt aan Majoor Bosshardt.

Tineke Schouten staat bekend als "koningin van de typetjes". Eigenlijk bij haar een beetje hetzelfde verhaal als bij André van Duin. Ook haar humor wordt door bepaalde groeperingen gezien als "volks", "flauw" en ga zo maar door. Toch heeft Tineke al jaren lang ook uitverkochte zalen en een nog steeds groeiende schare fans! Toch kan ook zij mensen ontroeren. Toen zij ooit een sketch opvoerde als "oud oma'tje" of het "meisje bij de bushalte" dat weggelopen was van huis, kon je aan het einde van de sketches een speld horen vallen.....

Wat ik ook op wil merken is dat artiesten als hierboven beschreven een "uitstervend" ras lijkt te zijn (zo ook artiesten als Johnny & Rijk, De Mounties). Artiesten waar je een avond gewoon onbezonnen om kon lachen, zonder allerlei "politieke" grappen of iets dergelijks.
Eén van de betere cabaretiers van de laatste periode vind ik bijvoorbeeld iemand als Najib Amhali. Ik houd ervan als iemand de hele zaal kan laten lachen om bij wijze van spreken helemaal "niets".

Misschien vinden andere mensen dit soort humor "uit de tijd" of "ouderwets". Misschien zou je ook een naam als Wim Sonneveld niet zo snel zoeken bij iemand als ik, of beter gezegd iemand van mijn generatie, maar in plaats daarvan misschien meer bij wat oudere mensen. Toch ben ik ervan overtuigd dat ik niet de enige ben van een naoorlogse generatie die iemand als Wim Sonneveld wel zeker weet te waarderen!
Misschien heeft dit ook te maken met het vaak tijdloze repertoire dat Wim Sonneveld bracht. Daarom spreekt Wim Sonneveld ook nog zo tot de verbeelding van heel veel mensen.

Als ik dan bijvoorbeeld kijk naar een Wim Kan....ongetwijfeld een groot cabaretier, maar toch heb ik daar iets minder mee, omdat Wim Kan vaak ook "politieke" grappen maakte, maar....veel van die grappen zijn inmiddels natuurlijk zeer gedateerd. Ik heb geen flauw idee wie er toen minister was en wie er in de 2e kamer zat, dus begrijp ik vaak de grap niet omdat ik niet weet over wie de grappen gaan.....
Als je iemand die dit jaar geboren wordt over pakweg 30 á 40 jaar vraagt wie "Balkenende" of "Bos" was, dan weten zij dat waarschijnlijk ook niet of het moeten namen zijn die ze alleen uit de geschiedenisboeken kennen. Als zij dan over 40 jaar een cabaretvoorstelling zien van een Youp van het Hek of een Guido Wijers e.d. en zij maken een politieke grap, zal die grap door hen waarschijnlijk ook niet worden begrepen. Met tijdloze humor, zoals dat van Wim Sonneveld, zul je daar geen enkele last van hebben. Als je Wim Kan gaat vergelijken met Wim Sonneveld, voor als het gaat om wat er na hun dood nog "voort leeft" bij mensen, dan is Wim Kan eigenlijk gewoon echt "morsdood". Het nalatenschap van Wim Sonneveld leeft wat dat betreft nog heel erg bij mensen, jong en oud, dat is het mooie ervan.


Wim Sonneveld blijkt, net als ik, een Utrechtse achtergrond te hebben. Wim Sonneveld was een echte "Lombokker"! Wim Sonneveld werd geboren in Utrecht als zoon van Gerrit Sonneveld en Geertruida van den Berg. In 1922 verloor hij op zeer jonge leeftijd zijn moeder.
De J.P. Koenstraat (Wim Sonneveld is geboren op nummer 84) stond - net als de rest van de wijk - bekend om de bedrijvigheid van de plaatselijke middenstand. In 1910 waren er behalve enkele 'koffie- en bierhuizen', drie kappers, een rijwielhandel, twee bakkers, een drogist, een melkverkoper, een kruidenier en een slager in de straat gevestigd. Meestal werden dit soort winkels van vader op zoon overgenomen, maar niet altijd: de zoon van de kruidenier bijvoorbeeld, weigerde zijn vader op te volgen in het vak (Wim Sonneveld, die dus later cabaretier werd).

Ik heb een bepaalde "zwak" voor Wim Sonneveld, ik kan niet precies aangeven waarom. Toon Hermans vind ik ook leuk op zijn tijd en ook die heeft naast de vele lachmomenten ook de hele mooie gedichtjes en liedjes gebracht. Toch was Wim Sonneveld anders.... Misschien is het wel datgene dat ze tegenwoordig de "X-factor" zouden noemen? Hij had iets dat anderen niet hadden. Hij had iets unieks. Het schijnt in het dagelijks leven een niet altijd even gemakkelijke man geweest te zijn, maar op het podium wist hij bij bijna iedereen wel een gevoelige snaar te raken (zelfs na zijn dood).

En dan....de "muziek" die Wim Sonneveld voortbracht: Margootje, Zo Heerlijk Rustig, Daar Is De Orgelman (Het Lied Van Willem Parel), Frater Venantius, Aan De Amsterdamse Grachten, Zij kon het lonken niet laten... Slechts enkelen van de klassiekers. Hier ontbreekt sowieso nog een grote klassieker, misschien wel de allergrootste: "Het Dorp"!

"Het Dorp" werd in mei 1974 het laatste uitgebrachte nummer van de cabaretier (De oorspronkelijke release stamt eigenlijk al van 1969). Het lied is geschreven in 1965 door Friso Wiegersma op de muziek van Jean Ferrat: "La montagne". Sonneveld zingt emotioneel over "zijn dorp" bij het weerzien van het door de vooruitgang gehavende Deurne. In 2008 (dus nog redelijk recent) stond het nummer op de eerste plek van de Top 100 van het Nederlandse Lied, uitgezonden op Radio 5. Dat het nummer zoveel jaar na de officiële release als "beste Nederlandstalige lied" wordt gekozen geeft al aan wat het nummer nog steeds losmaakt bij mensen.

Ik heb wel wat Nederlandstalige muziek in huis. Niet echt de muziek dat tot de "smartlappen" gerekend zou worden, maar meer namen als Bløf, Marco Borsato, De Dijk, Doe Maar, Toontje Lager, dat soort dingen. Toch kan dit nooit tippen aan de schoonheid van "Het Dorp".

Het mag misschien uiteindelijk een "cover" zijn van een franstalig nummer, maar toch blijf ik het 't allermooiste Nederlandstalige lied vinden dat ooit is geschreven. Tevens vind ik de uitvoering van Wim Sonneveld nog steeds de mooiste en de beste. Ik heb het nummer ook wel door anderen horen zingen, maar...die uitvoerigen maken nog steeds niet hetzelfde los als dat ik bij de uitvoering van Wim Sonneveld ervaar: kippenvel!

Volgens veel oudere mensen gaat het lied over "vroeger", over "de tijd van toen". In zekere zin heeft het daar natuurlijk wel mee te maken, maar voor mezelf heb ik er een geheel andere interpretatie bij. In mijn ogen gaat het nummer over de "vergankelijkheid van het leven".
Als je "ouder" wordt, dan merk je dat bepaalde dingen "voorbij" gaan in het leven. Gebouwen van vroeger die er niet meer staan, mensen die uit je leven verdwijnen, gewoontes van mensen die veranderen, de techniek die vooruit gaat, mode die verandert, tijdsbeeld dat verandert, dingen die nooit meer terugkomen.....
De tekst van Het Dorp heeft wel woorden als "beatlehaar" en "beatmuziek" en in dat opzicht is de tekst misschien enigszins gedateerd als je het vergelijkt met het huidige tijdsbeeld, maar.....het gevoel dat "dingen voorbij gaan", dat heeft toch iedereen, lijkt me. Of je nu van voor of na de oorlog bent, dat maakt in dat geval niets uit.
De tekstschrijver van het nummer, Friso Wiegersma (tevens jarenlang levenspartner van Wim Sonneveld, overleden 5 juni 2006) vertelde dat er ook wel eens allochtone mensen naar hem toekwamen die zich ook heel erg aangesproken hadden gevoeld door de tekst van "Het Dorp". Dit geeft weer dat bepaalde details van het lied, zoals beschrijvingen van hoe het oude dorp eruit zag vroeger, er eigenlijk helemaal niet toe doen, want bij mensen van allochtone afkomst zal die kerk van het liedje waarschijnlijk dan een moskee zijn geweest of zoiets dergelijks. Ik denk dat de meest essentiële zin van het nummer is: "Langs het tuinpad van mijn vader....". Dat herkent iedereen. Het herkennen van dat dingen in het leven voorbij gaan, dat is universeel, jong of oud, generatie voor of na de oorlog, buitenlands of Nederlands, dat doet er allemaal niet toe. Omdat "Het Dorp" dit universele gevoel zo sterk vertegenwoordigt is dit ook tegelijkertijd de grote kracht van dit nummer.

De uitvoering van "Het Dorp" door Wim Sonneveld zorgt ervoor dat mensen echt "luisteren" naar het lied. Dat mensen hun werk even opzij leggen en helemaal "stil" worden als ze het lied horen. Er zijn maar weinig nummers in de muziekgeschiedenis die dat losmaken bij mensen.
Wim Sonneveld's "Het Dorp" gaat me wat dat betreft door merg en been. Of ik het nummer nu 1 keer of voor de 100e keer hoor....het wordt geen "gewoonte", maar raakt me voor de 100e keer net zo diep in de ziel als de 1e keer!

Ik heb vorig jaar de 10 delige dvd box "Wim Sonneveld in beeld" aangeschaft. Toen de "release party" werd uitgezonden op televisie en er dus werd aangekondigd dat deze box in de winkels kwam, was ik er onmiddellijk enthousiast over. Ik vond hem aanvankelijk niet goedkoop, maar deze móest ik gewoon hebben. Om maar eens een engelse term er tussendoor te gebruiken, het is een echte "musthave" voor Wim Sonneveld liefhebbers, echt een unieke collectie!

We zouden nog uren over Wim Sonneveld kunnen praten, maar misschien is het een beter plan om naar zijn muziek te luisteren. Daarom tot slot van dit blogbericht met de video hieronder nog even genieten van "Het Dorp".....